Skip to main content

असौ धूम्रो - संस्कृत काव्य

 असौ धूम्रो व्याप्नोति सर्वतस्

त्वं चैकाकी रहसि अज्ञातदिव्यपन्थानं प्रविष्ट इव


स्वप्नायमानानि दिनानि सन्ति, 

आम्! प्रविशास्मिंल्लोके

नेह पुनरायास्यसि भुवि, इहागत्य


वयं अदृश्या:

वागप्यत्र नोदेति, अव्यक्ता इव वर्तेमहि

कथेयं कथं कथयानि त्वां

एहि देहान्तं कृत्वात्मनो

काचिदाह्वयति वाक् त्वामदृश्या फुस्फुसायमाना

मन्ये, वदेद्यथा कश्चित्कर्णमात्रे


मौनमात्रा वयम्!

 नेत्रैरेवावगन्तुं शक्ष्यसि नो

अपरिचिता वयम्! अस्मल्लोको दूरम्!

वयमिह नास्यामो नेष्याम इमं लोकम्

न वेत्थ यूयं नो रूपं

नामानि लुप्तानि, देहा यथेह तथैव तत्रापि दृक्ष्यन्ते

अथवा पुण्यपापाद्याक्रान्ता विचित्ररूपा वयम्

अथवा भावरूपिणो वयम्

न लक्षणानि लक्ष्याणि वा विद्यन्ते

कथं तद्गृणानि!

शास्त्रैरपि साक्षात्त्वेनादर्शितरूप: , गौणत्वैर्लक्ष्येत तत्पृथक्


कस्त्रायेत तत्र, त्वमेव स्वमनसोज्जनितशक्तिसाहस्रैर्धृतशतरूपो विभासि!

अहो सुरवागायिम्मे गोपयित्री,

न काङ्क्षामि लोकान् आत्मानं दर्शयितुमत इयं कल्पा


क्व यन्ति कुत इहायान्ति कथं जीवमानाश्शतमायानिबद्धास्

सर्वं खल्वाश्चर्यम्

अश्रूयमाणानि जगन्ति, एकाकिनी रहस्यमयी निशा,

क्वचिद्दृश्यादृश्यविभृतरूपशतोसि

हहहा हा हेमानि मद्वाग्रूपाणि

हहा हा हं कोहं अविज्ञातात्मा! चुपानीत्येव रोचे।

शशशश निर्यान्ति तुषारवायुक्लिन्नानि दिवसानि।

*****

हिमांशुर्गौडो

१०:०२ नैशे 

१३/०४/२०२३


Comments

Popular posts from this blog

संस्कृत सूक्ति,अर्थ सहित, हिमांशु गौड़

यत्रापि कुत्रापि गता भवेयु: हंसा महीमण्डलमण्डनाय हानिस्तु तेषां हि सरोवराणां येषां मरालैस्सह विप्रयोग:।। हंस, जहां कहीं भी धरती की शोभा बढ़ाने गए हों, नुकसान तो उन सरोवरों का ही है, जिनका ऐसे सुंदर राजहंसों से वियोग है।। अर्थात् अच्छे लोग कहीं भी चले जाएं, वहीं जाकर शोभा बढ़ाते हैं, लेकिन हानि तो उनकी होती है , जिन लोगों को छोड़कर वह जाते हैं ।  *छायाम् अन्यस्य कुर्वन्ति* *तिष्ठन्ति स्वयमातपे।* *फलान्यपि परार्थाय* *वृक्षाः सत्पुरुषा इव।।* अर्थात- पेड को देखिये दूसरों के लिये छाँव देकर खुद गरमी में तप रहे हैं। फल भी सारे संसार को दे देते हैं। इन वृक्षों के समान ही सज्जन पुरुष के चरित्र होते हैं।  *ज्यैष्ठत्वं जन्मना नैव* *गुणै: ज्यैष्ठत्वमुच्यते।* *गुणात् गुरुत्वमायाति* *दुग्धं दधि घृतं क्रमात्।।* अर्थात- व्यक्ति जन्म से बडा व महान नहीं होता है। बडप्पन व महानता व्यक्ति के गुणों से निर्धारित होती है,  यह वैसे ही बढती है जैसे दूध से दही व दही से घी श्रेष्ठत्व को धारण करता है। *अर्थार्थी यानि कष्टानि* *सहते कृपणो जनः।* *तान्येव यदि धर्मार्थी* *न  भूयः क्लेशभाजनम्।।*...

Sanskrit Kavita By Dr.Himanshu Gaur

संस्कृत क्षेत्र में AI की दस्तक

 ए.आई. की दस्तक •••••••• (विशेष - किसी भी विषय के हजारों पक्ष-विपक्ष होते हैं, अतः इस लेख के भी अनेक पक्ष हो सकतें हैं। यह लेख विचारक का द्रुतस्फूर्त विचार है, इस विषय पर अन्य प्रकारों से भी विचार संभव है। ) ****** पिछले दशकों में किसी विद्वान् के लिखे साहित्य पर पीएचडी करते थे तब प्रथम अध्याय में उस रचयिता के बारे में जानने के लिए, और विषय को जानने के लिए उसके पास जाया करते थे, यह शोध-यात्रा कभी-कभी शहर-दर-शहर हुआ करती थी! लेकिन आजकल सब कुछ गूगल पर उपलब्ध है, आप बेशक कह सकते हैं कि इससे समय और पैसे की बचत हुई। लेकिन इस बारे में मेरा नजरिया दूसरा भी है, उस विद्वान् से मिलने जाना, उसका पूरा साक्षात्कार लेना, वह पूरी यात्रा- एक अलग ही अनुभव है। और अब ए.आई. का जमाना आ गया! अब तो 70% पीएचडी में किसी की जरूरत भी नहीं पड़ेगी। बेशक नयी तकनीक हमें सुविधा देती है, लेकिन कुछ बेशकीमती छीनती भी है। आप समझ रहे हैं ना कि कोई व्यक्ति आपके ही लिखे साहित्य पर पीएचडी कर रहा है और आपकी उसको लेश मात्र भी जरूरत नहीं! क्योंकि सब कुछ आपने अपना रचित गूगल पर डाल रखा है। या फिर व्याकरण शास्त्र पढ़ने के लिए...